जेराल्ड इम्रे, केप टाउन, दक्षिण अफ्रिका (एपी):- ट्रम्प प्रशासनको तेस्रो-देश कार्यक्रम अन्तर्गत संयुक्त राज्य अमेरिकाले सानो दक्षिणी अफ्रिकी राष्ट्र इस्वाटिनीमा निर्वासित गरेका पाँच आप्रवासीहरूलाई विभिन्न जेलहरूमा अनिश्चित समयको लागि एकान्त कारावासमा राखिएको एक सरकारी प्रवक्ताले पुष्टि गरेका छन् ।

इस्वाटिनी सरकारका प्रवक्ता थाबिले मद्लुलीले सुरक्षा चिन्ताको कारण देखाउँदै ती पाँच जना पुरुषहरू कहाँ छन् भनेर विस्तृत विवरण दिन अस्वीकार गरिन्। उनले यति मात्र भनिन्, ‘उनीहरूलाई अन्य कैदीहरूबाट टाढा एकान्त कारावासमा राखिएको छ।’

उनले थपेर भनिन्, ‘इस्वाटिनीले संयुक्त राष्ट्र संघको एजेन्सीको सहयोगमा अन्ततः पाँच जनालाई उनीहरूको गृह देशमा फिर्ता पठाउने योजना बनाएको छ।’ मद्लुलीले एसोसिएटेड प्रेसलाई कति समय लाग्छ भन्ने कुरा स्पष्ट नभएको बताइन्।

अमेरिकाले गम्भीर अपराधमा दोषी ठहरिएका र अवैध रूपमा अमेरिकामा रहेका ती पुरुषहरू भियतनाम, जमैका, क्युबा, यमन र लाओसका नागरिक भएको बताएको छ। उनीहरूको अभियोगमा हत्या र बाल बलात्कार समावेश रहेको अमेरिकी गृह सुरक्षा विभागले जनाएको छ र उनीहरूलाई “अति बर्बर” भनेर भनिएको छ।

मद्लुलीका अनुसार, इस्वाटिनी पठाउनुअघि उनीहरूलाई अमेरिकामा जेल हालिएको थियो।

मंगलबार होमल्याण्ड सेक्युरिटीले उनीहरूको देश निकालाको घोषणा गरेको थियो र यसले संयुक्त राज्य अमेरिकामा कानुनी चुनौतीका कारण रोकिएका तेस्रो देशहरूमा निर्वासितहरूलाई पठाउने राष्ट्रपति डोनाल्ड ट्रम्पको योजनाको निरन्तरतालाई संकेत गर्दछ।

निर्वासितहरूका लागि नयाँ देश
दक्षिण अफ्रिकाको सिमानामा रहेको १२ लाख जनसंख्या भएको इस्वाटिनी अमेरिकाबाट तेस्रो देशका निर्वासितहरूलाई स्वीकार गर्ने पछिल्लो राष्ट्र हो। ट्रम्प प्रशासनले सयौं भेनेजुएला र अन्यलाई कोस्टारिका, एल साल्भाडोर र पानामा पठाएको छ र यस महिनाको सुरुमा आठ पुरुषहरूलाई दक्षिण सुडानमा निर्वासित गरेको छ, जुन अफ्रिकी देश पनि हो।

दक्षिण सुडानमा निर्वासित हुनेहरूमा क्युबा, लाओस, मेक्सिको, म्यानमार, भियतनाम र दक्षिण सुडानका नागरिकहरू छन्। सर्वोच्च अदालतको फैसलाले उनीहरूलाई अन्ततः दक्षिण सुडान पठाउने बाटो खुला नगरेसम्म उनीहरूलाई नजिकैको देश जिबूतीमा रहेको अमेरिकी सैन्य अड्डामा रूपान्तरित ढुवानी कन्टेनरमा हप्तौंसम्म राखिएको थियो। अमेरिकाले उनीहरूलाई हिंसात्मक अपराधी भनेको छ।

इस्वाटिनी सरकारले बुधबार पुष्टि गर्‍यो कि अमेरिकाबाट निर्वासन विमानमा अवतरण गरेपछि पछिल्ला पाँच जना निर्वासितहरू आफ्नो हिरासतमा थिए।

स्थानीय मिडियाले रिपोर्ट गरेको थियो कि उनीहरू सबैलाई प्रशासनिक राजधानी एमबाबेन नजिकैको मत्साफा सुधार परिसरमा राखिएको थियो जब उनीहरू आइपुगेका थिए। परिसरमा इस्वातिनीको उच्चतम सुरक्षा जेल पनि समावेश छ। केही पुरुषहरू अझै त्यहाँ छन् कि छैनन् भन्ने कुरा स्पष्ट थिएन।

उनिहरूको भाग्य अस्पष्ट छ

इस्वाटिनी सरकारले ती पुरुषहरूलाई “ट्रान्जिटमा” मानिएको र अन्ततः उनीहरूलाई उनीहरूको गृह देश पठाइने बताएको छ। अमेरिका र इस्वाटिनी सरकारहरूले त्यसका लागि संयुक्त राष्ट्रसंघीय आप्रवासन एजेन्सीसँग काम गर्ने बताएको छ।

संयुक्त राष्ट्रसंघीय निकाय अन्तर्राष्ट्रिय आप्रवासन संगठन वा आईओएमले यो अपरेशनमा संलग्न नभएको र यस विषयमा सहयोग गर्न सम्पर्क गरिएको छैन तर ‘आफ्नो मानवीय जनादेश अनुसार’ सहयोग गर्न इच्छुक रहेको बताएको छ।

ती पुरुषहरूलाई घर पठाइनेछ भन्ने इस्वाटिनीको भनाइ अमेरिकी दाबीभन्दा विपरीत थियो जुन उनीहरूलाई उनीहरूको गृह देशहरूले फिर्ता लैजान अस्वीकार गरेको कारणले इस्वाटिनी पठाइएको थियो।

उनिहरूलाई इस्वाटिनी पठाउँदा उनीहरूलाई घर फर्काउन कसरी सजिलो हुन्छ भन्ने कुरा स्पष्ट छैन। यसको लागि कुनै समयसीमा पनि थिएन किनकि यो आईओएम सँगको संलग्नता सहित धेरै कारकहरूमा निर्भर गर्दछ, मद्लुलीले भने।

‘हामी अझै स्वदेश फिर्तीको लागि समयसीमा निर्धारण गर्ने स्थितिमा छैनौं,’ उनले लेखिन्।

ती पुरुषहरू रहेका पाँच देशहरूमध्ये चारले ऐतिहासिक रूपमा अमेरिकाबाट निर्वासित गरिएका आफ्ना केही नागरिकहरूलाई फिर्ता लैजान प्रतिरोध गरेका छन्, जुन होमल्याण्ड सेक्युरिटीको लागि बारम्बार समस्या बनेको छ। होमल्याण्ड सेक्युरिटीका सहायक सचिव ट्रिसिया म्याकलाघलिनले भनिन् कि प्रशासनले ती पुरुषहरूलाई निर्वासनको घोषणा गर्दा ‘अमेरिकी माटोबाट बाहिर’ भएकोमा खुसी थियो।

तिनीहरुको प्रतिनिधित्व वकिलहरूले गरिरहेका छन् कि छैनन् भन्ने पनि स्पष्ट छैन।

अर्को गोप्य सम्झौता

इस्वाटिनी ले किन ती मानिसहरूलाई लैजान राजी भए भन्ने बारेमा कुनै विवरण दिइएको छैन र सरकारका प्रवक्ता मद्लुलीले भने, ‘अमेरिका र
इस्वाटिनी बीचको सम्झौताका सर्तहरू अझै पनि गोप्य राखिएको छ।’

इस्वाटिनीले यो दुई सरकारहरू बीचको महिनौंको वार्ताको परिणाम भएको बताएको छ। दक्षिण सुडानले पनि अमेरिकासँग निर्वासितहरूलाई लैजाने सम्झौताको कुनै विवरण दिएको छैन र त्यहाँ पठाइएका आठ जना पुरुषहरूलाई कहाँ राखिएको छ भनेर भन्न अस्वीकार गरेको छ।

केही विश्लेषकहरू भन्छन् कि अफ्रिकी राष्ट्रहरू ट्रम्प प्रशासनसँग राम्रो सम्बन्धको बदलामा अमेरिकाबाट निर्वासितहरूलाई लिन इच्छुक हुन सक्छन्, जसले गरिब देशहरूलाई दिइने विदेशी सहायता कटौती गरेको छ र उनीहरूलाई व्यापार शुल्कको धम्की दिएको छ।

ट्रम्प प्रशासनले अन्य देशहरूसँग थप निर्वासन सम्झौताहरू खोजिरहेको पनि बताएको छ।

दक्षिण सुडान र इस्वाटिनी दुवैमा दमनकारी सरकारहरू भएकोमा आलोचना भएकोले अधिकार समूहहरूले अमेरिकाले कुन देशहरूसँग व्यवहार गर्न रोजेको छ भन्ने बारेमा प्रश्न उठाएका छन्।

इस्वाटिनी अफ्रिकाको एक मात्र निरंकुश राजतन्त्र हो, जसको अर्थ राजासँग सरकारमाथि शक्ति हुन्छ र आदेशद्वारा शासन गर्छ। राजनीतिक दलहरू प्रतिबन्धित छन् र विगतमा लोकतन्त्र समर्थक विरोध प्रदर्शनहरू हिंसात्मक रूपमा दबाइएका छन्।

२०२१ मा इस्वाटिनी लोकतन्त्र समर्थक विरोध प्रदर्शन सुरु भएदेखि धेरै अधिकार समूहहरूले सुरक्षा बलद्वारा गरिएको घातक कारबाही र लोकतन्त्र समर्थक कार्यकर्ताहरूलाई राखिएको मत्साफा सुधार परिसर लगायत जेलहरूमा दुर्व्यवहारपूर्ण अवस्थालाई उद्धृत गर्दै इस्वाटिनीको आलोचना गरेका छन्।

(जोहानेसबर्गका एसोसिएटेड प्रेस लेखकहरू मोगोमोत्सी म्यागोमे र मिशेल गुमेडेले यस रिपोर्टमा योगदान पुर्‍याएका छन्)