केटी मेरी डेभिस, (एपी) । उज्बेकिस्तानबाट आएका आप्रवासी कामदार मस्कोको बैंकमा प्रवेश गरे, तर जब उनी टेलरमा पुगे, उनले उनलाई सेवा दिन अस्वीकार गरिन् र उनले किन भनेर भनिनन्।

उनी र मध्य एसियाका गरिब देशका अन्य मानिसहरू जो रूसमा राम्रो जीवन खोजिरहेका छन्, यस्तो शत्रुता दैनिक जीवनमा बुनेको छ। कहिलेकाहीँ यो प्रत्यक्ष हिंसामा फस्छ।

“धेरैजसो तपाईंले अस्पताल, क्लिनिक, सरकारी कार्यालयमा जाँदा यो याद गर्नुहुन्छ: तपाईं लाइनमा उभिनुहुन्छ र सबैले तपाईंलाई फोहोर नजरले गोली हान्छन्,” ती व्यक्तिले नाम न छाप्ने सर्तमा एसोसिएटेड प्रेससँग कुरा गर्दै भने किनभने उनी परिणामको डरले थिए।

यस्तो विदेशीप्रतिको घृणा आर्थिक वास्तविकतासँग टकराउँछ जब रूसमा मुख्यतया युक्रेनमा भएको युद्धका कारण श्रमिक अभाव छ। केन्द्रीय बैंकका अनुसार २०२५ को पहिलो त्रैमासिकमा २०% भन्दा बढी रूसी व्यवसायहरूले कामदारको अभावले उनीहरूलाई बाधा पुर्‍याएको बताए।

तर कामदारहरूलाई स्वागत गर्नुको सट्टा, रूसी अधिकारीहरूले आप्रवासी विरोधी भावनालाई भड्काइरहेका छन् र आप्रवासीहरूमाथि प्रतिबन्धहरू बढाइरहेका छन्, जुन सरकारले ६१ लाखको संख्या भएको बताएको छ, तर सम्भवतः यो भन्दा बढी हो। सरकारले उनीहरूको आवागमनलाई ट्र्याक गरिरहेको छ, उनीहरूको रोजगारीमा कडाइ गरिरहेको छ र उनीहरूका बालबालिकाको शिक्षाको अधिकारमा बाधा पुर्‍याइरहेको छ।

नरसंहार र प्रतिक्रिया

मार्च २०२४ मा मस्कोको कन्सर्ट हलमा भएको गोलीकाण्ड र आगजनीको घटनामा संलग्न चार ताजिक नागरिकमाथि यस महिना मुद्दा सुरु भएपछि निरन्तर कारबाही सुरु भएको छ। यस आक्रमणमा १४९ जनाको ज्यान जाने गरी भएको गोलीकाण्ड र आगजनीको घटनामा संलग्न चार जना ताजिक नागरिकहरू पक्राउ परेका थिए। आक्रमणको केही घण्टाभित्रै ती चार जनालाई पक्राउ गरिएको थियो र उनीहरूलाई गम्भीर रूपमा कुटपिट गरिएको संकेतसहित अदालतमा उपस्थित गराइएको थियो। इस्लामिक स्टेट समूहले जिम्मेवारी लिएको थियो तर रूसले रक्तपातको लागि युक्रेनलाई दोष दिन खोजेको थियो।

२०२० को दशकको सुरुवातदेखि नै रूसमा आप्रवासी विरोधी बयानबाजी बढ्दै गएको थियो। तर विशेष गरी यो नरसंहारले आप्रवासीहरू विरुद्ध “भयानक हिंसा” को लहर सुरु गरेको वकिल भ्यालेन्टिना चुपिकले बताइन्, जसले २० वर्षभन्दा बढी समयदेखि आप्रवासी समुदायसँग काम गरिरहेकी छिन्। हत्याको आठ दिनमा, उनले आप्रवासीहरूलाई घाइते बनाएको ७०० रिपोर्ट प्राप्त गरेकी थिइन्, जसमा “प्रहरी स्टेशनहरूको ढोकामा अनुहार भाँचिएको” समावेश थियो।

संसदका सभामुख व्याचेस्लाभ भोलोडिनले नरसंहारपछि जनताको मनस्थितिलाई समेट्दै भने, “अवैध गतिविधि” गर्ने विदेशी नागरिकहरूलाई अदालतको आदेश बिना देश निकाला गर्न सकिन्छ भन्ने कुरा सुनिश्चित गर्न “आप्रवासन नियन्त्रण अत्यन्त महत्त्वपूर्ण छ”।

हिंसाले मानव अधिकार समूहहरूबाट चिन्ता व्यक्त गर्यो।

“आफ्नो मूल देशहरूमा गम्भीर आर्थिक अवस्थाका कारण रूसमा काम खोजिरहेका मध्य एसियाली आप्रवासीहरूले आज रूसमा प्रहरीद्वारा जातीय प्रोफाइलिङ, मनमानी गिरफ्तारी र अन्य उत्पीडनको सामना गरिरहेका छन्,” ह्युमन राइट्स वाचले आक्रमणको वार्षिकोत्सवमा एक रिपोर्टमा भनेको छ।

“यो जघन्य नरसंहारले रूसमा मध्य एसियाली आप्रवासीहरू विरुद्धको ठूलो अधिकार उल्लङ्घनलाई औचित्य दिन सक्दैन,” यसका लेखक, सिनात सुल्तानलीभाले भने।

छापा र प्रतिबन्धहरू
केही हिंसा कम भए पनि, यो हराएको छैन। अप्रिलमा, प्रहरीले मस्कोमा किर्गिज-सञ्चालित बाथहाउसमा छापा मारेको भिडियोमा नकाबधारी मानिसहरूले अर्धनग्न नुहाउनेहरूलाई भुइँमा घस्रन बाथरुममा जबरजस्ती गरेको र सुरक्षा क्यामेराको लेन्स छोप्नु अघि जानाजानी उनीहरूमाथि पाइला टेकेको देखाइएको छ।

प्रहरीले गोदामहरू, निर्माण स्थलहरू र मस्जिदहरूमा छापा मारेर आप्रवासीहरूलाई पक्राउ गरेको र त्यसपछि युक्रेनमा लड्न सेनामा भर्ना हुन बाध्य पारेको पनि रिपोर्ट गरिएको छ। केहीलाई उनीहरूको बसोबास कागजातहरू रोकिने धम्की दिइएको छ, जबकि अरू हालै अंगीकृत नागरिक हुन् जसले सैन्य सेवाको लागि दर्ता गर्न असफल भएका छन्। त्यस्ता अवस्थाहरूमा, सेनामा सेवा गर्नुलाई जेल वा निर्वासनको एक मात्र विकल्पको रूपमा प्रस्तुत गरिएको छ। अरूहरूका लागि, भर्ना हुन प्रोत्साहनको रूपमा रूसी नागरिकताको द्रुत मार्ग प्रस्ताव गरिएको छ।

मे महिनामा सेन्ट पिटर्सबर्गमा बोल्दै, रूसको अनुसन्धान समितिका प्रमुख अलेक्ज्याण्डर बास्ट्रिकिनले भने, “रूसका २०,००० ‘युवा’ नागरिकहरू, जो कुनै कारणले उज्बेकिस्तान, ताजिकिस्तान (र) किर्गिस्तानमा बस्न मन पराउँदैनन्” युक्रेनमा सेवा गरिरहेका थिए।

हिंसाबाट बच्न सफल आप्रवासीहरू अझै पनि नयाँ आप्रवासी विरोधी कानूनहरूको अधीनमा छन्। यसको धेरैजसो भाग विशेष गरी मध्य एसियाका कामदारहरूतर्फ लक्षित छ।

२०२४ मा, १३ रूसी क्षेत्रहरूले आप्रवासीहरूलाई आतिथ्य, खानपान र वित्त, र ट्याक्सी चालकको रूपमा समेत केही कामहरूबाट प्रतिबन्ध लगाए। मस्को क्षेत्रमा सेप्टेम्बरमा सुरु हुने एक पाइलट कार्यक्रमले भिसा बिना रूसमा प्रवेश गर्ने आप्रवासीहरूलाई एप मार्फत ट्र्याक गर्न आवश्यक छ। पालना गर्न असफल हुनेहरूलाई प्रहरी निगरानी सूचीमा थपिन्छ, जसले बैंकिङ जस्ता सेवाहरूमा पहुँचमा बाधा पुर्‍याउँछ, र उनीहरूलाई सेलफोन र इन्टरनेट जडानको सम्भावित कटौतीको अधीनमा राख्छ।

राष्ट्रव्यापी कानूनले आप्रवासीका बालबालिकाहरूलाई रुसी भाषा बोल्न सक्ने प्रमाणित नगरेसम्म विद्यालय जान प्रतिबन्ध लगाएको थियो। कानून लागू भएको छ हप्ताभन्दा कम समयमा, अधिकारीहरूले स्थानीय मिडियालाई बताए कि भाषा परीक्षाको लागि आवेदन दिने १९% बालबालिकाले मात्र यो परीक्षा दिन सकेका थिए, र अस्वीकृत हुनुको सबैभन्दा सामान्य कारण अपूर्ण वा गलत कागजातहरू थिए।

लगभग दुई दशकदेखि रूसमा काम गरिरहेका र सेन्ट पिटर्सबर्गमा बस्ने उज्बेकिस्तानका अर्का एक व्यक्तिले भने कि आवश्यक बसोबास कागजातहरू प्राप्त गर्न उनले सात घण्टाभन्दा बढी लाइनमा पर्खनु परेको छ। प्रतिशोधको डरले नाम न छाप्ने सर्तमा एपीसँग कुरा गर्ने ती व्यक्तिले रूसमा नै बस्ने आशा राखेका छन् तर मौसम बिग्रिएको बताएका छन्।

“कागजात प्राप्त गर्न गाह्रो छ,” उनले भने। “समय नै हुँदैन।”

दमनकारी कानूनहरूले कहिलेकाहीं आप्रवासीहरूलाई घुस तिर्न बाध्य पार्छन्। वकिल चुपिक विश्वास गर्छन् कि रूसको प्रणालीले “टार्न नसकिने उल्लङ्घनहरू” निम्त्याउँछ।

“यो सामूहिक नियमनले यही कुराको लागि प्रयास गरिरहेको छ: सबै आप्रवासीहरू यहाँ कानुनी रूपमा हुन नपरोस्, तर सबैजना अवैध हुन सकून्,” उनले भनिन्। “यसरी, तिनीहरूले जुनसुकै बेला जो कोहीबाट पनि घुस लिन सक्छन् र प्रतिरोध गर्ने जो कोहीलाई पनि देश निकाला गर्न सक्छन्।”

आप्रवासी विरोधी भावनालाई प्रोत्साहन गर्दै

आप्रवासी विरोधी भावना चाँडै कम हुने सम्भावना छैन, मुख्यतया किनभने यो अनुसन्धान समितिका बास्ट्रिकिन जस्ता अधिकारीहरूद्वारा प्रोत्साहित गरिएको छ, जसले भनेका थिए कि आप्रवासीहरूले “हाम्रो क्षेत्रलाई भौतिक रूपमा कब्जा गर्छन्, केवल उनीहरूको विचारधाराले मात्र होइन तर विशिष्ट भवनहरूद्वारा” – मस्जिदहरू जस्ता साइटहरूलाई उल्लेख गर्दै।

अति-राष्ट्रवादी सांसद लियोनिद स्लुत्स्कीले भने कि विदेशी कामदारहरूले “आक्रामक व्यवहार गर्छन्, द्वन्द्व र सम्भावित रूपमा खतरनाक परिस्थितिहरू निम्त्याउँछन्।”

आप्रवासीहरू धेरै सामाजिक रोगहरूको लागि सजिलो बलिको बोका हुन्, र रूसमा मात्र होइन, कजाखस्तानको नजरबायेभ विश्वविद्यालयमा राजनीति विज्ञानका सह-प्राध्यापक केरेस शेन्कले भनिन्।

“सीमाना बन्द गर्ने, आप्रवासी छापा मार्ने र नीतिहरूलाई कडा बनाउने सबै उपकरणहरू हुन् जुन विश्वभरका राजनीतिज्ञहरूका लागि सजिलो हुन्छन्,” उनले भनिन्। “यो भूराजनीतिक दबाबहरूप्रति संवेदनशील चक्रहरूमा जान्छ, जस्तै हामी अहिले देखिरहेका छौं, तर चुनावी अभियान र घरेलु राजनीतिक प्रतिद्वन्द्वी जस्ता कारणहरू पनि।”

बैंक टेलरले बेवास्ता गरेका मस्कोस्थित उज्बेक आप्रवासीका अनुसार, “आप्रवासी विरोधी प्रचार” को बृद्धिले हालैका वर्षहरूको विगतको बयानबाजीलाई कम महत्त्व दिएको छ।

“यदि टिभी, रेडियो, इन्टरनेटमा ध्यान दिने प्रत्येक व्यक्तिलाई केवल आप्रवासीहरू ‘खराब, नराम्रो, नराम्रो’ मात्र हुन् भनेर मात्र भनियो भने, यदि तिनीहरूले खराब ठाउँहरू र नराम्रा मानिसहरू मात्र देखाउँछन् भने, मानिसहरूले त्यही सोच्नेछन्,” उनले भने।

यस्तो आप्रवासी विरोधी बयानबाजी राष्ट्रपति भ्लादिमिर पुटिन र अरूले २०२२ मा युक्रेनमा भएको आक्रमणलाई औचित्य दिन प्रयोग गरेको राष्ट्रवादी कथाको हिस्सा बनेको छ – कि रूस निरन्तर खतरामा छ।

“रूसले वर्षौंदेखि आफ्नै लागि सिर्जना गरिएका सबै ‘बाह्य शत्रुहरू’ लाई एकसाथ जम्मा गर्न थालेको छ: आप्रवासीहरू, युक्रेनीहरू, पश्चिम,” ताजिक पत्रकार शेर खाशिमोभले भने, जो बसाइँसराइ, पहिचान र सामाजिक मुद्धाहरूमा केन्द्रित छन्। “यो सबै रूस घेराबन्दीमा परेको महल भएको र पुटिन एक मात्र व्यक्ति भएको एकल कथाको यो भाग बन्छ जो साधारण रूसीहरूको खोजीमा छ।”

मस्कोमा रहेका उज्बेक आप्रवासीले भने कि रूसले “मानिसहरूलाई मद्धत गर्ने, आप्रवासीहरूलाई मद्धत गर्ने” परिस्थिति सिर्जना गरेको छ।

“तर नियमहरूले काम गर्दैनन्,” उनले थपे। “विशेष अवरोधहरू सिर्जना गरिएका छन् जुन आप्रवासीहरू आफैंले पार गर्न सक्दैनन्।”